Ik heb geen afscheid meer van je kunnen nemen. Zo plotseling stierf je en was je weg bij mij.

Dat spijt me meer dan ik je ook zeggen kan. Het was me lief geweest als ik er toen ook was.

Dan had ik je nog even goed kunnen leggen. Iets liefs gezegd bij je oor. Ik had je kusjes kunnen geven. Mijn arm om je heen geslagen.

Misschien heel misschien had ik dit verdriet dan om jou niet meer zijn beter kunnen verdragen. Nu blijf ik achter en wacht er een wereld zonder jou.

Yvonne van de Emmerik

Ik vind dit gedicht passend tijdens deze Coronacrisis waarin mensen geen afscheid kunnen nemen zoals ze wensen. Het aanraken is een van de laatste zintuigen die werken voor de dood. Mijn persoonlijke ervaring is dat mijn moeder plotseling is gestorven in haar slaap. Het gaf mij troost dat ik alles gezegd had toen ze in leven was.  Maar wat me toen is bijgebleven is dat ze haar hand terugtrok toen ik haar rechterhand streelde. Tot haar dood durfde ze haar eigen kwetsbaarheid niet toe te laten.

Huidhonger

In de Trouw las ik een artikel over Huidhonger: In deze tijd van sociale afstand missen mensen het letterlijk aanraken van hun huid. Het vasthouden, huggen, ruiken, strelen en een arm over de schouder wordt door velen enorm gemist. Ik maak me zorgen over de kwetsbaren in onze huidige samenleving zoals ouderen en o.a. mensen met psychische problemen die het nu moeten doen zonder contact met de buitenwereld.

Ook in de uitvaartwereld heeft men nu te maken met het verbod op groepsbijeenkomsten. Gelukkig worden online nu oplossingen bedacht en toegepast om op een respectvolle manier afscheid te nemen zoals het opsturen van geluidsfragmenten en het digitaal bijwonen van de begrafenis of rituelen om naderhand een passend afscheidsbijeenkomst te houden op de meest favoriete plek van de gestorvene.