In mijn praktijk kom ik het onderwerp doodsangst regelmatig tegen net als in mijn omgeving de afgelopen tijd. Wat is eigenlijk doodsangst? Is het angst voor de dood of is angst voor het leven?

Doodsangst is de meest voorkomende angst van ons als mens.

We worden allemaal vroeg of laat geconfronteerd met de dood. Ik zie bij mijn cliënten dat het vaak angst is voor de eigen dood en angst voor het verlies van dierbaren. Bij een verlies van je dierbare is je eigen vergankelijkheid ineens dichtbij. Wanneer is jouw leven vervuld? Waar sta je voor? Helaas is niet voor iedereen een lang leven beschoren. Voor mezelf is het belangrijk wanneer ik aan mijn laatste levensfase ben, dat ik niet voor mezelf hoef te zeggen ‘had ik maar”. Een paar dingen in mijn leven zijn voor mij belangrijk zoals: mijn dochter stabiel en met zelfvertrouwen in de wereld te zetten, tijd nemen voor mensen waar ik van houd, en behulpzaam te zijn en rechtvaardig en mezelf te ontwikkelen.

Levensangst: voor de gemiddelde mens zijn dagelijkse dingen (zoals werken, boodschappen doen en presteren) geen probleem. Daarnaast kun je tegenslagen krijgen in het leven, die je overwint omdat je in oplossingen denkt. Voor menig anderen kan het leven behoorlijk zwaar zijn. Een bezoek naar de kapper kan al slapeloze nachten veroorzaken. Deze mensen lijden al aan het leven zelf. Dit is niet het grootste probleem maar wel dat ze het probleem niet inzien dat ze het leven als moeilijk ervaren. Ze vermijden situaties waar ze moeite mee hebben. Vermijding, de angst gaat gepaard met lichamelijke klachten (spanningshoofdpijn, darmkrampen, spierverkramping, ontstekingsreacties door verlaagde weerstand, huidaandoeningen en misselijkheid). Een andere manier van vermijding is de vlucht              in: gokken, internet, televisie enz. Een fikse verslaving aan deze middelen zorgt voor tussentijdse verdoving van de levensangst en versimpelt het leven omdat hij maar aan een ding hoeft te denken. Een andere vermijding is het piekeren: eindeloos nadenken over hoe het leven had kunnen zijn, hoe het nu zou moeten zijn, of het nog zou kunnen worden.

Het echte leven is vervangen door een fictief leven, waarin alles mogelijk is, maar niets hoeft. Een andere vorm van vermijding is de schuld van het levenslijden aan anderen toebedelen. Zoals bijvoorbeeld schuld te geven aan de maatschappij, de hormonen, de familie, de genen enz. Het toegeven dat het leven moeilijk is, is een belangrijke stap om te leren hiermee om te gaan.

Mensen worstelen vaak met doodsangst wanneer er onopgeloste conflicten zijn. Ze willen deze graag opgelost hebben voordat hun einde in zicht is. Daardoor kunnen ze zich beter overgeven, meer ontspannen en werken naar hun dood.

Vaak is het de angst om niet het leven te leiden of te hebben geleid wat ze zouden wensen en voor ogen hebben. Filosoof Albert Camus ziet doodsangst als de vraag “of het leven de moeite waard is?”.

De dood belicht het leven. De manier hoe je met eindigheid omgaat, bepaalt hoe je elke dag beleeft. Als je de dood in de ogen durft te kijken, kun je intenser van het leven genieten en vind je het leven meer de moeite waard. De angst voor de dood achtervolgt je dan niet meer.

Ik zie dit ook terug in mijn begeleiding van mensen die ernstig of chronisch ziek zijn, zij genieten dan veel bewuster en intenser van het leven. Ze doen de dingen die voor hen essentieel zijn. Zoals bijvoorbeeld veel tijd doorbrengen met hun dierbaren en of wensen of doelen behalen.

Hoe herken je doodsangst bij jezelf en bij anderen? Ik geef hier een opsomming van symptomen. In komende blogs zal ik deze symptomen verder beschrijven en uitwerken.

• Mensen die jonger eruit willen zien dan hun ware leeftijd. Zoals de grijze haren verven, rimpels wegwerken.
• Bang zijn dat ze hun leven niet ten volle hebben geleefd
• Angst voor eigen dood en dierbaren
• Vaak bij mensen die naar buiten zijn gericht en bezig zijn om bezittingen te vergaren en niet hoeven te richten op vergankelijkheid
• Bij mensen die eenzaam zijn is de doodsangst groter
• Vermijding van doodsangst zie je vaak in verslavingen

Lichamelijke symptomen:

• Hoge adem/ hyperventilatie
• Verhoogde hartslag/ druk op de borst
• Trillen/ zweten
• Tintelingen/ droge mond/ duizeligheid
• Niet helder meer kunnen denken
• Het gevoel flauw te vallen/ dood te gaan

Triggers:

De achtergronden voor angst voor de dood zijn o.a.

• Angst om geen controle te hebben
  • Angst voor het onbekende
  • Angst om na de dood beoordeeld te worden (religie)
  • Angst voor lijden tijdens het doodgaan
  • Angst om afscheid te moeten nemen van iedereen die je lief is

Wat is voor jou belangrijk om in jouw leven te volbrengen? Wat wil je voor herinneringen ooit achter laten voor je dierbaren en voor anderen? Zoals Irvin Yalom zo mooi benoemt “de rimpelingen”, zoals wanneer je een steen in het water gooit en er kringen (rimpelingen) omheen ziet. Wat laat je ooit achter in het grote geheel?